เอ็นเนียแกรมหรือนพลักษณ์ คือ บูรณาการของภูมิปัญญาโบราณ ใช้ในการศึกษาบุคลิกลักษณะของบุคคล โดยแบ่งคนออกเป็น 9 ประเภท ทำให้เข้าใจตนเองและผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง นำไปสู่การพัฒนาตนเอง เข้าใจในความแตกต่างของเพื่อนมนุษย์ และช่วยพัฒนาทำให้ความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน ปัจจุบันนิยมใช้เอ็นเนียแกรมในทางจิตวิทยา และเป็นซอฟต์สกิลในการบริหารจัดการทรัพยากรมนุษย์
เราทุกคนมีความพิเศษเฉพาะตัว นพลักษณ์บอกเล่าถึงบุคลิก 9 แบบ ที่ไม่มีแบบไหนดี-เลวไปกว่ากัน ต่างแบบต่างกันไปตามเหตุตามพื้นเดิมที่จะตอบสนองต่อโลกภายนอก บุคลิกภาพของเรานั้นประกอบด้วย ประสบการณ์ ความทรงจำ ความใฝ่ฝัน แรงบันดาลใจ และพฤติกรรมที่เราตอบสนองต่อสิ่งแวดล้อมต่างๆ ซึ่งล้วนเป็นตัวของเราเองที่ไม่ซ้ำแบบใคร อย่างไรก็ตามบุคลิกเฉพาะตัวของเรานั้น ก็ยังสังเคราะห์ลงในลักษณ์ใดลักษณ์หนึ่งที่เราสามารถมองเห็นได้
นพลักษณ์ (Enneagram) พัฒนามาจากแนวคิดของศาสนาต่างๆ เพื่อการเรียนรู้นิสัยและการอยู่ร่วมกับคนอื่นอย่างมีความสุขจำแนกคนออกเป็น 9 ลักษณะ แบ่งออกเป็น 3 หมวดใหญ่ ตามศูนย์สำคัญๆ จากพลังการคิดและความรู้สึก ประกอบด้วย
ศูนย์แรก “ท้อง” ใช้สัญชาตญาณเป็นหลักในการตัดสินใจ จึงค่อนข้างตอบสนองต่อสิ่งรอบข้างได้อย่างรวดเร็ว ประกอบด้วย ลักษณ์ 8, 9, 1
ศูนย์ที่ 2 “ใจ” จะใช้อารมณ์เป็นหลักในการตัดสินใจ ประกอบด้วย ลักษณ์ 2, 3, 4
ศูนย์ที่ 3 “หัว” จะใช้ความคิดเป็นหลักแต่จะยึดอารมณ์ ความกลัว ค่อนข้างตอบสนองต่อสิ่งรอบตัวได้ช้า (เนื่องจากใช้ความคิดอยู่) ประกอบด้วย ลักษณ์ 5, 6, 7
สรุปลักษณ์ทั้ง 9
ลักษณ์ 1 คนสมบูรณ์แบบ นักปฏิรูป นักสู้เพื่อคุณธรรม คนมีศีลธรรม
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบทุกอย่างถูกต้องสมบูรณ์แบบไร้ที่ติ
อุทิศตัวให้กับการทำคุณประโยชน์ เมื่อเชื่อมั่นในความถูกต้อง ของสิ่งใดหรือเชื่อในความตั้งใจดีของผู้ร่วมงานก็จะทำงานเพื่อความพอใจในความสำเร็จของงานนั้นเอง ไม่ใช่เพื่อความมั่นคง หรืออำนาจแห่งตน
กลยุทธ์ประจำตัว : การเอาตัวรอดคือ มองเห็นจุดบกพร่องในงาน ในชีวิต ในสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว แล้วดำเนินการแก้ไขปรับปรุงอยู่ตลอด ในกรณีที่คุณมอบหมายงานให้คนลักษณะนี้ รับผิดชอบเป้าหมายขององค์กรสักเรื่องหนึ่ง เขาจะแสวงหาเครื่องมือมาจัดการจนงานสำเร็จลุล่วงจนได้ ไม่เช่นนั้นจะไม่เลิกทำงานแน่นอน
ลักษณ์ 2 ผู้ให้ ผู้ช่วยเหลือ ผู้คอยดูแล นักพัฒนาคน
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบ “พี่มีแต่ให้” งานบริการคืองานของเรา
ให้กำลังใจ ช่วยเหลือ สนับสนุน ทำให้คนอื่นมีความรู้สึกดีๆกับเขา สามารถดึงเอาคุณสมบัติด้านดีในตัวคนอื่นออกมา และสามารถใช้ความกระตือรือร้นของตนเพื่อเปลี่ยนแปลงเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย
กลยุทธ์ประจำตัว : การทำทุกวิถีทางเพื่อชนะใจคนที่ตนเองต้องการให้เขายอมรับ อาจจะวิจารณ์การกระทำของคนกลุ่มนี้ว่าไม่ตรงไปตรงมา แต่คนกลุ่มนี้ก็ทำจนบรรลุความตั้งใจได้เสมอ ด้วยการอ้อมไปอ้อมมา หรือผลักดันผ่านมือที่สาม มือที่สี่ แล้วแต่สถานการณ์ บางคนก็เรียกพฤติกรรมทำนองนี้ว่า “นักชักใย” คือ ทำงานอยู่เบื้องหลัง ถ้าคุณมอบหมายให้คนกลุ่มนี้ทำงานให้ถึงเป้าหมายบางอย่าง คุณจะพบว่า ทางเลือกของกลยุทธ์ที่อาศัยเครือข่ายที่เคยมีอยู่ทั้งของคุณ และของเขาจะถูกนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ในทุกสถานการณ์ได้อย่างดีเยี่ยม
ลักษณ์ 3 นักแสดง ผู้ใฝ่สำเร็จ ผู้สร้างความสำเร็จ ผู้ริเริ่ม
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่ไร้ข้อจำกัด “ทำได้ทุกกระบวนท่า” มีความกระตือรือร้นอย่างมากกับงานและเป้าหมายต่างๆในอนาคต เมื่อประกอบกับความสามารถพิเศษในการทำงานหนัก เป็นแบบอย่างที่ดี จึงสามารถปลุกเร้าคนอื่นให้มุ่งสู่ความเป็นเลิศได้
กลยุทธ์ประจำตัว : แสวงหาทุกวิถีทาง ทำได้ทุกอย่างเพื่อให้งานสำเร็จ ดังนั้นคนกลุ่มนี้จึงมักไม่เคยสร้างกรอบให้ตัวเองว่า ฉันจะไม่ทำนั่น ไม่ทำนี่ แต่จะเป็นการสร้างศักยภาพให้ตัวเอง ด้วยการสะกดจิตตัวเองว่า “ฉันทำได้” (ทุกอย่าง) ไม่เหมือนคนกลุ่มอื่น ที่จะมีกรอบของตัวเองที่มักจะไม่ทำบางอย่าง หรือทำเรื่องหนึ่งเรื่องใดยากมากๆ ดังนั้นทักษะที่คนกลุ่มนี้พัฒนามาตลอดชีวิต คือ ทักษะการปรับตัวได้อย่างยอดเยี่ยมที่จะเป็น และทำในสิ่งที่ได้ตั้งเป้าหมายไว้ให้บรรลุทุกวิถีทาง จนเป็นที่มาของการเรียกขานคนกลุ่มนี้ ว่า “นักแสดง” เพราะจะเป็นนักกลยุทธ์ที่ไร้ข้อจำกัดนั่นเอง
ลักษณ์ 4 คนโศกซึ้ง ศิลปิน ผู้ใฝ่ความงาม ปัจเจกชน
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบสร้างสรรค์ แปลกใหม่ ไม่เหมือนใคร
สร้างบรรยากาศในองค์กรได้ดี เหมาะเป็นพิเศษที่จะทำงานกับคนที่ประสบวิกฤติ หรือความเศร้าโศกมีความอดทนเป็นพิเศษที่จะช่วยเหลือ คนอื่นให้ผ่านพ้นสภาวะวิกฤติทางอารมณ์
กลยุทธ์ประจำตัว : แสวงหาความพิเศษ ความแตกต่าง ความไม่ธรรมดาอยู่ตลอดเวลา ตลอดชีวิต สิ่งที่จะเป็นจุดขายได้อย่างดีเยี่ยมเวลาคนกลุ่มนี้ ทำงาน คือ งานที่แตกต่าง ไม่ธรรมดา ไม่เหมือนกับชาวบ้านเขานั่นเอง นอกจากนั้นก็ยังมีลักษณะพิเศษคือ “กินใจ” อีกด้วย แต่อาจจะยากสักหน่อยในการมอบหมายงานเชิงกลยุทธ์ให้คนกลุ่มนี้ทำ ถ้าเขา หรือเธอไม่เห็นว่ามันเป็นงานที่ ท้าทาย หรือพิเศษพอ ในทางตรงกันข้าม หากคุณต้องการคอนเซ็ปต์ของงานแบบประเภท “หลุดโลก” ให้เลือกใช้คนกลุ่มนี้เถอะ รับประกันคุณภาพ หรืองานประเภท “ลึกซึ้ง กินใจ” ซึ่งคุณจะต้องเปิดใจให้กว้างด้วยในการมอบหมายงานทำนองนี้ให้คนกลุ่มนี้
ลักษณ์ 5 ผู้สังเกตการณ์ ฤาษี นักคิด นักค้นคว้าสำรวจ
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบสุขุมนุ่มลึก บริหารด้วยข้อมูล
บริหารด้วยความรู้ ให้ความสำคัญกับข้อมูลและเหตุผล ความสามารถในการลดความข้องเกี่ยวกับอารมณ์ทำให้สามารถช่วยเหลือคนอื่นที่กำลังเครียดได้ การไม่ยึดติดกับอารมณ์นี้ยังทำให้ตัดสินใจได้ดี เพราะสามารถคิดได้อย่างชัดเจนแม้อยู่ภายใต้ภาวะกดดัน
กลยุทธ์ประจำตัว : ทักษะในการแสวงหาข้อมูล ความรู้ ไว้เต็มแน่น ทักษะที่พัฒนาขึ้นจนเป็นเรื่องง่ายของคนกลุ่มนี้่ คือ การทำตัวออกมาเป็นคนสังเกตการณ์ มากกว่าที่จะเอาตัวเข้าไปคลุกวงใน เมื่อสังเกตแล้วก็วิเคราะห์ข้อมูลออกมาเป็นส่วนๆ อย่างเป็นกลางๆ ดังนั้น จึงเหมาะที่จะมอบหมายให้วิเคราะห์ หรือมองหากลยุทธ์ให้องค์กร คนกลุ่มนี้ สามารถตอบโจทย์ให้คุณได้มากมาย แถมวิเคราะห์ทางหนีทีไล่ให้เสร็จสรรพ แต่หากจะมอบหมายให้คนกลุ่มนี้ ลงมือทำ (Implement) คงต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป เพราะคนกลุ่มนี้ บางคนที่ยังไม่สามารถข้ามพ้นกับดักบุคลิกภาพของตนเองได้ ก็จะไม่ชอบที่จะทำงานแบบลงไม้ลงมือปฏิบัติเท่าใด ไม่ชอบยุ่งกับผู้คน รวมถึงไม่ชอบให้ผู้คนมายุ่งกับตนเองนัก ชอบที่จะนั่งคิด วิเคราะห์ หรือทำตัวเป็นเสนาธิการให้เท่านั้น
ลักษณ์ 6 นักปุจฉา ผู้จงรักภักดี นักตั้งคำถาม คนช่างสงสัย
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่เป็นวีรบุรุษ รอบคอบ ข้าพเจ้ารับผิดชอบแต่เพียงผู้เดียว
บริหารด้วยความรอบคอบ ป้องกันไว้ก่อน ถือเป็นภาระหน้าที่ ในการทำเพื่อคนเสียเปรียบ สามารถเสียสละตนเองเพื่อหน้าที่และความรับผิดชอบ ที่มีต่อผู้อื่น สามารถทำงานที่ไม่ต้องมีการยอมรับจาก สังคม เพราะไม่ค่อยยึดติดกับความต้องการความสำเร็จที่เห็นผลทันที
กลยุทธ์ประจำตัว : ทักษะของการสงสัยต่อสิ่งต่างๆ รอบตัวว่าจะอันตรายหรือไม่ อย่างไร และมองหาทางหนีทีไล่ ในทำนองป้องกันไว้ก่อนในทุกเรื่องที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคต คนกลุ่มนี้ เหมาะเป็นอย่างยิ่งในการช่วยทำ Risk Management ในองค์กร เพราะจะมีความรอบคอบเสมอสำหรับสิ่งที่จะเป็นความเลวร้ายในอนาคต
ลักษณ์ 7 ผู้เสพสุข ผู้รู้รอบด้าน ผู้มีวิสัยทัศน์ ผู้ชื่นชมสิ่งดีๆในชีวิต
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำที่ ลื่นเป็นปลาไหล ไอเดียบรรเจิด ตลอดเวลา
สร้างสรรค์ ยึดหยุ่น เต็มไปด้วยทางเลือก สามารถเข้าหาผู้คนเพื่อดึงแนวคิดใหม่ออกมา เป็นนักสร้างเครือข่ายและนักระดมสมองชั้นเลิศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงริเริ่มโครงการ ชอบทดลองและเชื่อมโยงหลักการส่วนตัวเข้ากับแนวคิดใหม่
กลยุทธ์ประจำตัว : มีความว่องไวเป็นพิเศษกับทักษะเรื่องการวางแผน และการสร้างทางเลือก เพื่อหลบหนีไปให้พ้นเสียจากสภาพที่ตนเองถูกจำกัด ถ้าหากคุณต้องการคนคิดกลยุทธ์ทีมีความหลากหลาย ยึดหยุ่น และสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา อาจจะต้องพึ่งพาคนกลุ่มนี้ได้ดี แต่ในขณะเดียวกัน ถ้าหากจะให้ปฏิบัติหรือลงมือทำงานคงต้องพิจารณาเป็นรายๆ ไป เพราะในระหว่างการทำงานถ้าคนกลุ่มนี้จะ เบื่อ หรือรู้สึกถูกจำกัด …. คุณคงนึกออกว่าเขาหรือเธอจะทำอย่างไร… แล้วงานของคุณจะเป็นอย่างไร
ลักษณ์ 8 เจ้านาย ผู้นำ ผู้ท้าทาย ผู้ปกป้อง
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบเจ้านายที่กล้าได้กล้าเสีย ชอบทำงานใหญ่ ลุยลูกเดียว
มีพรสวรรค์ที่จะผลักดันงานใหญ่ๆ ให้เดินหน้าได้อย่างเหมาะสม เป็นแบบอย่างของผู้นำที่อุทิศตนในการต่อสู้กับอุปสรรค และกล้าทำสิ่งต่างๆ อย่างรวดเร็ว
กลยุทธ์ประจำตัว : แสดงออกมาในทางปกป้องคุ้มครองคนที่อ่อนแอ หรือไม่ได้รับความเป็นธรรม คนกลุ่มนี้ มีพลังเหลือเฟือในการทำงาน พร้อมเป็นตัวชนให้กับองค์กรเสมอ แต่อาจจะมีความตรงไปตรงมาสูง ชนก็ชนกันตรงๆ ไม่มีการอ้อมค้อมใดๆ แต่คนกลุ่มนี้ บางคนที่มีสติรู้ทันตนเองรู้จุดอ่อนตนเองตรงนี้แล้ว จะสามารถทำงานให้มีสไตล์ที่นุ่มลง มีกลยุทธ์ในการจัดการกับเรื่องราวต่างๆ และผู้คนได้อย่างอ่อนโยนขึ้น
ลักษณ์ 9 นักไกล่เกลี่ย ผู้ประสานไมตรี ตัวเชื่อม กาวใจ
ลักษณะผู้นำ : ผู้นำแบบนักการเมือง มือประสานรอบทิศ
สนับสนุนคนอื่นได้อย่างแน่วแน่ และเต็มที่ เพราะไม่มี ผลประโยชน์ส่วนตัวให้ต้องพะวงหรือรู้สึกขัดแย้ง ต้องการไกล่เกลี่ยความขัดแย้งต่างๆ เพื่อรักษาความสงบสุขมากกว่าที่จะต้องการให้อะไรเป็นไปตามที่ตัวเองคิด
กลยุทธ์ประจำตัว : การเอาอกเอาใจ ช่วยเหลือ มีน้ำใจต่อคนทุกคน ยกเว้นตัวเอง และมีศักยภาพในการทำความเข้าใจมุมมองของคนอื่นๆ ได้อย่างง่ายดาย จนบางครั้งคนอื่นจะมองว่าคนกลุ่มนี้ เล่นการเมือง ไม่มีจุดยืนที่ชัดเจนเป็นของตัวเอง
ภาวะผู้นำทั้ง 9 ลักษณ์นี้ เป็นเพียงแค่การระบุลักษณะโดยรวม ที่เป็นภาพกว้าง ๆ เท่านั้น รวมถึง “ภาวะผู้นำ” เป็น “ทักษะ” ที่มนุษย์สามารถเรียนรู้ และ “ฝึกฝน” ได้ ดังนั้น นพลักษณ์ จึงเป็นเพียงเครื่องมือหนึ่ง ที่ใช้ในการช่วยวิเคราะห์ศักยภาพของบุคคลที่แตกต่างกันไป ว่าในตัวบุคคลนั้นมีภาวะผู้นำแบบใดแฝงอยู่ ไม่สามารถนำไปตัดสินว่าคนลักษณ์นี้จะเป็นแบบนี้ 100% ได้
เพราะสภาพแวดล้อมที่แต่ละคนเติบโตมาไม่เหมือนกัน และสำหรับบางคนก็อาจก้าวข้ามขีดจำกัดของตัวเองบางข้อหรือทุกข้อได้แล้ว การศึกษาศาสตร์นพลักษณ์ เป็นเรื่องที่น่าสนใจสำหรับองค์กร เพราะสามารถนำไปใช้ในการบริหารคน และสนับสนุนศักยภาพที่แต่ละคนมี ให้พัฒนาเติบโตไปในสิ่งที่พวกเขาถนัดและทำได้ดี รวมถึงการศึกษาในระดับบุคคลด้วยเช่นกัน เพราะทำให้รู้จักตัวเอง เข้าใจผู้อื่น และมีความสุขมากขึ้น
.
.
ติดตาม Life Elevated ได้ที่
Website: www.lifeelevated.club/
Facebook: Life Elevated ชีวิตยกระดับ
Twitter: @lifeelevatedCLB
Instagram: @lifeelevatedclub
Line OA: @lifeelevatedclub
Blockdit: Lifeelevatedclub
Youtube: Life Elevated Club
